15. grudnia w Essen odbyło się ostatnie spotkanie w ramach KULTURa – dialogische Begegnungen für Jung und Alt (cyklu dialogowych spotkań dla Młodszych i Starszych). Kilka dni przed tą datą moja znajoma napisała: „przestrzeń oswojona staje się bardziej gościnna i przyjazna”. I tak niespodziewanie, wraz z końcem projektu, zdanie to stało się jego mottem. U początku tego kulturalno-historycznego projektu leżało pytanie: kiedy nowe miejsca zamieszkania mogą stać się domem i czy dostęp do kultury i historii w języku ojczystym może ocieplić relacje między miastem a jego mieszkańcem. Choć odpowiedź jest oczywista, zachęcam do powielania i przetestowania na własnym podwórku. Projekt był również reakcją na obecny brak dostępności do ofert z zakresu edukacji kulturalnej dla osób polskojęzycznych w instytucjach finansowanych przez miasto Essen.
W ramach KULTURy w okresie od czerwca do grudnia 2022 roku w Essen odbyło się łącznie dziewięć kulturalno-historycznych spotkań-spacerów, skierowanych do Polonii mieszkającej na terenie Nadrenii Północnej-Westfalii. Wśród zorganizowanych wydarzeń znalazły się zwiedzanie Willi Hügel (16.7.), z historyczką Birgit Hartings i Maciejem Kowalskim, który znakomicie poradził sobie z uzupełnieniem tego, co zostało pominięte w ogólnie przyjętej narracji i przedstawieniem polskiego kontekstu; oprowadzanie po terenie kompleksu przemysłowego Kopalni Węgla Kamiennego Zollverein z okazji ubiegłorocznej 20-tej rocznicy wpisania obszaru na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (30.7.), z dr Veroniką Grabe, znaną jako propagatorka górniczej historii Essen i ambasadorka Zabrza w Niemczech; spacer po osiedlu Margarethenhöhe z „Bürgerschaft” Margarethenhöhe e. V. (20.8.), uważanym za pierwsze niemieckie miasto-ogród, z dr Ernstem Kreuzfelderem i Martą Juszczyk; wizyta na koncercie benefisowym w Esseńskiej Filharmonii (21.8.), spotkanie w polskiej bibliotece „Piast” i odsłuchanie wykładu Leonarda Paszka „Śladami polskiego duszpasterstwa” (24.9.); wizyta w muzeum historii lokalnej w Essen-Kettwig z Helmutem Wißlerem, połączona ze spacer po klimatycznej starówce (15.10.) pod przewodnictwem Doroty Lesiów; zwiedzanie Muzeum Ruhry (29.10.), z dr Veroniką Grabe, która szczegółowo opowiedziała o polskich akcentach w stałej ekspozycji tego największego muzeum historii naturalnej i kulturowej Zagłębia Ruhry; wymiany dat i anegdot (nie tylko dworskich) podczas wizyty na jarmarku świątecznym w Schloss Hugenpoet (26.11.). Wyjątkowym uświetnieniem projektu był wykład (15.12.) pod tytułem „Architektoniczne opowieści z Essen i Polski – poszukiwanie śladów między dzielnicami Elting i Moltke” który Robert Welzel opracował we współpracy z Historischer Verein für Stadt und Stift Essen e.V., w Haus der Essener Geschichte/Stadtarchiv (Towarzystwo Historyczne Miasta i Opactwa Essen e. V. w Domu Historii Essen/Archiwum Miejskim). Gdyby nie zima, wykład mógłby być spacerem. Ale to oczywiście jest do nadrobienia.
Projekt pokazał, jak bogata jest historia Essen i jak migracja jest integralną częścią rozwoju miasta. Szczególnie urzekająca była ocena jednej z uczestniczek, która zrewidowała swoje dotychczasowe wyobrażenie o Essen jako mieście stricte przemysłowym (ale przecież, i na szczęście nie tylko!). Warto zainteresować się lokalnymi mikrowyprawami i pamiętać że miasto zawsze ma więcej niż jedno oblicze. A zatem nieco patetycznie na koniec mojego wpisu: jak często doświadczaliśmy tych momentów, kiedy rzeczy okazywały się inne niż początkowo zakładaliśmy. I tym razem tak było. Wyłącznie w pozytywnym znaczeniu.
KULTURa – dialogische Begegnungen für Jung und Alt to projekt Polskiej Gminy PIAST w Essen e.V., którego pomysłodawczynią i organizatorką była Kasia Lorenc. Projekt został sfinansowany z miejskiego budżetu integracyjnego miasta Essen.
© Kasia Lorenc
