Wynagrodzenie minimalne ogólne obowiązuje w Niemczech od początku roku 2015
i jest ustawowo urgulowane w niemieckiej ustawie o wynagrodzeniu minimalnym Mindestlohngesetz. Płaca minimala wynosi od 1 stycznia 2021 roku 9,50 euro brutto za godzinę i zgodnie z ustawą jest aktualizowana, czyli dopasowywana do sytuacji na rynku pracy co dwa lata. Jest to zgodnie z ustawą zawsze wynagrodzenie brutto.  

Pod pojęciem wynagrodzenia minimalnego rozumie się najniższe prawnie dopuszczalne wynagrodzenie za pracę, którego wysokość jest ustalona przez państwo niemieckie lub strony układów taryfowych. Istnieje bowiem wynagrodzenie minimalne ogólne ustalane ustawowo przez państwo, jak również może być ono specjalnie ustalane dla poszczególnych branży jak banża budowlana, lakiernicza, malarska, czy też dla specyficznych zawodów jak sektor opieki lub regionalnie np. inne dla landów zachodnich a inne dla landów wschodnich.

Jeśli chodzi natomiast o wynagrodzenie minimalne w sektorze opieki, to Niemieckie Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej ustaliło, że minimalna płaca za opiekę obowiązuje zasadniczo wszystkich pracowników przedsiębiorstw opiekuńczych (nie dotyczy jednak prywatnych gospodarstw domowych jako pracodawców; tu obowiązuje ogólna ustawowa płaca minimalna). Od 1 kwietnia 2021 r. wynosiło ona 11,80 euro brutto/godz. w starych krajach związkowych i Berlinie oraz 11,50 euro brutto/godz.
w nowych krajach związkowych (bez Berlina) dla niewykwalifikowanych asystentów pielęgniarskich zgodnie z 4. rozporządzeniem o wynagrodzeniu pracowników pielęgniarstwa (4. PflegeArbbV). Od 1 września 2021 r. obowiązują jednolite przepisy federalne, tzw. wyrównanie wschodu z zachodem. Zgodnie z nimi od 01.09.2021-03.2022 wynosi ono dla nich 12,00 euro, a od 04.2022 – 12,55 euro. Dla wykwalifikowanych pomocników opieki wynosi ono w tym pierwszym okresie 12,50 euro, a od 04.2022 – 13,20 euro. Zaś dla tych najbardziej wykwalifikowanych wynosi 15,00 euro od 01.09.2021-03.2022, a od 04.2022 aż 15,40 euro brutto.

Minimalne wynagrodzenie jest również wypłacane za czas przemieszczania się między kilkoma pacjentami, których należy odwiedzić, oraz, jeśli ma to zastosowanie, za czas podróży między nimi a siedzibą przedsiębiorstwa opiekuńczego. Płaca minimalna w sektorze opieki jest wypłacana nie tylko za pracę w pełnym wymiarze godzin, ale również za dyżury i gotowość do pracy. Tak orzekł Federalny Sąd Pracy
w wyroku z dnia 19 listopada 2014 roku. Płaca minimalna zgodnie z § 2 PflegeArbbV jest określana „na godzinę” i jest tym samym powiązana z czasem pracy, który podlega wynagrodzeniu. Dotyczy to nie tylko pracy w pełnym wymiarze godzin, ale również gotowości do pracy i dyżurów. W obu przypadkach pracownik musi być gotowy
w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do natychmiastowego rozpoczęcia pracy w razie potrzeby. Prawdą jest, że w tym przypadku można ustalić niższą stawkę wynagrodzenia niż w przypadku pracy w pełnym wymiarze godzin. Ustawodawca nie skorzystał jednak z tej możliwości w zakresie opieki. W związku z tym nieważne są porozumienia w umowach o pracę, które przewidują niższe wynagrodzenie za dyżur niż wynagrodzenie minimalne zgodnie z § 2 rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń dla personelu pielęgniarskiego (PflegeArbbV).

29 listopada 2019 roku weszła w życie ustawa dot. polepszenia wynagrodzeń
w sektorze opieki, podstawa prawna do tego została stworzona juz w 2010 roku
w ustawie o delegowaniu pracowników (AEntG). Zagraniczni pracownicy opieki oddelegowani do prywatnego gospodarstwa domowego w Niemczech mają prawo do ustawowej płacy minimalnej za przepracowane godziny. Dotyczy to również dyżurów.Tak rozstrzygnął Federalny Sąd Pracy w wyroku z dnia 24 czerwca 2021. Może to polegać na tym, że opiekun musi mieszkać w gospodarstwie domowym osoby, którą się opiekuje i jest generalnie zobowiązany do pracy we wszystkich godzinach dnia i nocy, jeśli jest to wymagane. Wraz z tym orzeczeniem, 24-godzinna opieka w domu jako alternatywa dla domu opieki może stać się nieosiągalna dla zdecydowanej większości.

Opieka nad osobami w swej naturze jest zawodem specjalnym, ponieważ dotyczy bezpośrednio usługi od człowieka dla człowieka. W naszym starzejącym się społeczeństwie ma to obecnie centrale znaczenie. Z tej podwyżki wynagrodzenia minimalnego korzystają zarówno osoby zatrudnione do opieki, jak również przedsiębiorcy i osoby wymagające opieki. Zmniejsza to również ryzyko zatrudniania na „czarno”. Polki przyjeżdżające do pracy w sektorze opieki powinny koniecznie wiedzieć o istniejącym w Niemczech wynagrodzeniu minimalnym i wymagać jego przestrzegania u niemieckiego pracodawcy.

Ponad 20% wszystkich osób zatrudnionych w Niemczech jako tzw. Pflegekräfte (osoby do opieki) pochodzi z Polski, w tym ponad 93% to kobiety. Jest to jak widać zawód wykonywany prawie wyłącznie przez panie. Tak podaje niemiecki Urząd Statystyczny. Tym samym ustalenie odgórnie przez niemieckie Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej stałych stawek minimalnych wynagrodzenia stanowi jasny sygnał w kierunku stabilizacji tego zawodu i wzmaga chęć jego wykonywania, w sytuacji, gdy potocznie wiadomo, że kobiety z reguły zarabiają mniej od mężczyzn i są tym samy gorzej traktowane.

Wprowadzenie wynagrodzenia minimalnego spowodowało wyraźny wzrost popytu na pracowników z zagranicy, tu Polski, zarówno w zakresie personelu wykwalifikowanego, jak również opiekunów z podstawowymi kwalifikacjami, np. dla tzw. 24-godzinnej-opieki. Liczba gospodarstw domowych, które zatrudniają pracowników z krajów Europy Środkowej wzrasta bardzo silnie, ponieważ opieka 24-godzinna jest często jedyną alternatywą dla domu opieki. Koncepcja pomocy domowej wykonującej zadania opiekuńcze sprawdziła się na rynku pracy, a tym bardziej umocniła po wprowadzeniu wynagrodzenia minimalnego. Już teraz brakuje na niemieckim rynku ok. 40.000 osób personelu do opieki i do roku 2030 liczba ta wzrośnie do 175.000. Liczba osób potrzebujących opieki wzrośnie w ciągu następnych 15 lat do 3,3 milionów. Tym samym od lat istnieją programy rządowe mające zachęcić personel do opieki z zagranicy, w szczególności z Polski. Jest to wielka szansa dla pracowników z Polski, szczególnie pań, które w Niemczech mają świetną opinię i postrzegane są jako osoby nie tylko bardzo pracowite, ale również jako osoby pełne empatii i emitujące rodzinną atmosferę.

Anna Golan, LL.M. Prawnik polsko-niemiecki, Kolonia, 04.09.2021